ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ:

👉 Ανάπτυξη του συστήματος «πληρώνω όσο πετώ» (“pay as you throw”).

👉 Προώθηση και καθιέρωση της ορθής ανακύκλωσης και διαχείρισης των υλικών μέσα από τα πράσινα σημεία.

👉 Αύξηση των στόχων στα ποσοστά ανακύκλωσης μέσα από τα εγγυοδοτικά ή ανταποδοτικά συστήματα (DRS).

👉 Κατακύρωση και ενσωμάτωση του 7ου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βερκελώνης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των ακτών της Μεσογείου.

👉 Αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου αναφορικά με τις κατασκευαστικές αναπτύξεις σε προστατευόμενες περιοχές.

👉 Απαραίτητη προϋπόθεση για παραχώρηση πολεοδομικής άδειας, η εκπόνηση ανεξάρτητων μελετών περιβαλλοντικής επίπτωσης.

👉 Δημιουργία στρατηγικού σχεδιασμού 10ετίας για την άμεση στροφή σε ΑΠΕ προκειμένου η Κύπρος να καταστεί ενεργειακός κόμβος της ΝΑ Μεσογείου.

👉 Έμφαση στην έρευνα και καινοτομία για την ανάπτυξη πρακτικών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

–

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ:

Πού βρισκόμαστε;

Η τελευταία δεκαετία, χαρακτηρίζεται από την έντονη συζήτηση της διεθνούς κοινότητας σχετικά με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίση και τα περιβαλλοντικά ζητήματα ευρύτερα. Στην πραγματικότητα, η ακαδημαϊκή κοινότητα προειδοποιούσε εδώ και αρκετές δεκαετίες για την λανθασμένη πορεία που είχε και συνεχίζει να έχει μέχρι σήμερα η ανθρώπινη δραστηριότητα στον πλανήτη. Οι σχετικά πρόσφατες μαζικές και διακρατικές κινητοποιήσεις, στις οποίες συμμετέχει και η Κύπρος, για την ανάληψη μέτρων αντιμετώπισης της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης του πλανήτη, μπορεί να μην είναι δείγμα ειλικρινούς ευαισθησίας των κρατών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά με βεβαιότητα φανερώνουν την κρισιμότητα των στιγμών. Ο πλανήτης νοσεί, κι αν παλιότερα τα κέντρα εξουσίας προσπερνούσαν αυτό το γεγονός, σήμερα, αδυνατούν να κάνουν το ίδιο. Γιατί σήμερα, αυτό, έχει επιπτώσεις στις ανθρώπινες κοινωνίες, στις οικονομίες των κρατών αλλά και στο υπόλοιπο οικοσύστημα, καθιστώντας το ζήτημα των κλιματικών αλλαγών τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, τον αιώνα που διανύουμε. Αυτό δεν αφήνει ανεπηρέαστη την Κύπρο.

Τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Κύπρος σήμερα είναι:

Η διαχείριση των απορριμάτων και η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων

Η χώρα μας αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα σοβαρά προβλήματα στις διαδικασίες παραγωγής, κατανάλωσης, χρήσης και απόρριψης των προϊόντων ή των υλικών. Η αυξημένη και ανεξέλεγκτη κατανάλωση αγαθών, η ανεπαρκής συνείδηση και η απουσία ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης των απορριμάτων, έχει καταστήσει το σύνολο της επικράτειας ένα πλέγμα νόμιμων και παράνομων χωματερών. Δυστυχώς, η ΕΕ έχει ήδη εκκινήσει διαδικασία επι παραβάσει ενάντια στην ΚΔ, στο συγκεκριμένο ζήτημα, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος επιβολής αυστηρών οικονομικών κυρώσεων να είναι σχεδόν βέβαιος.

Αναφορικά με την αξιοποίηση των πόρων που χρησιμοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παραγωγής της Κύπρου, η αποδοτικότητα φαίνεται να είναι εξαιρετικά χαμηλή.  Ενδεικτική είναι η εικόνα που σχηματίζουν τα παρακάτω στοιχεία της ΕΕ:

  • Η κυκλική (δευτερογενής) χρήση υλικών στην Κύπρο ήταν 2,3 % το 2016, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 (11,7 %). 
  • Οι επιδόσεις της Κύπρου υπολείπονταν του μέσου όρου της ΕΕ από πλευράς παραγωγικότητας των πόρων (δηλ. πόσο αποδοτικά χρησιμοποιεί η οικονομία τους υλικούς πόρους για την παραγωγή πλούτου) με 1,14 EUR/kg το 2017 (μέσος όρος ΕΕ: 2,04 EUR/kg).

Η χερσαία, παράκτια και υπεράκτια προστασία των οικοτόπων

Παρά το τεράστιο φυσικό της κεφάλαιο, η Κύπρος δεν φαίνεται να διασφαλίζει επαρκώς την διατήρησή του. Στα σημαντικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας είναι η προστασία της βιοποικιλότητας. Οι ανεπάρκειες στον χαρακτηρισμό του χερσαίου τμήματος του δικτύου Natura 2000, καθώς και στη θάλασσα και ιδίως στις παράκτιες θαλάσσιες περιοχές είναι αισθητή και άκρως απειλιτική για τα τοπικά οικοσυστήματα. Η ακεραιότητα των τόπων Natura 2000 —ιδίως στις παράκτιες ζώνες— βρίσκεται υπό συνεχή απειλή από μη συμβατές δραστηριότητες ή εξελίξεις με αποτέλεσμα να κατακερματίζονται ή να υποβαθμίζονται, ανεπιστρεπτί. Το θεσμικό πλαίσιο είναι διάτρητο, με αποτέλεσμα να γίνεται πεδίο εκμετάλλευσης από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς αλλά πολλές φορές και από το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο, προκειμένου να εξυπηρετηθούν ιδιωτικά ή άλλα συμφέροντα.

Τα χαμηλά ποσοστά ΑΠΕ σε ενεργειακό μίγμα και μεταφορές

Αναφορικά με την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας και κατ’ επέκταση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, στην χώρα μας το πολιτικό σχέδιο είναι ανεπαρκές. Η Κύπρος παρά τις σημαντικές προοπτικές που έχει, μόλις που κατάφερε να εκπληρώσει τους στόχους που έθεσε η ΕΕ για το 2020, τόσο στην δυείσδηση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα, όσο και στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το δεκαετές Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, δεν είναι αρκετά φιλόδοξο ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στους αυξανόμενους στόχους που αναπροθεωρεί η ΕΕ για το 2030 και το 2050, στη βάση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Σχετικά με τις μεταφορές, η Κύπρος βρίσκεται στον πάτο της σχετικής λίστας των Ευρωπαϊκών Χωρών, αναφορικά με την δυείσδηση των ΑΠΕ. Δυστυχώς, παρά τα σημαντικά χρηματοδοτικά εργαλεία που παρείχε η ΕΕ, προκειμένου οι μεταφορές να μεταβούν σε ένα ολοκληρωμένο πλάνο πράσινης κινητικότητας, ελάχιστα έχουν γίνει στον τομέα αυτό. Αποτέλεσμα είναι η αποτυχία μας να επιτύχουμε τους στόχους του 2020 για 10% δυείσδηση των ΑΠΕ στις μεταφορές. Επιπλέον, η λανθασμένη και εντελώς ξεπερασμένη πολιτική του κράτους, για συνεχή ικανοποίηση των μηχανοκίνητων οχημάτων, εισβάρος της προώθησης των ΜΜΜ, έχει δημιουργήσει μια τεράστια στρέβλωση στην αντίληψη και την κουλτουρα των πολιτών για την βιώσιμη κινητικότητα.

Πού θέλουμε να φτάσουμε;

Πως θα σας φαινόταν αν η Κύπρος μπορούσε να καυχιέται ότι είναι ένα πρωτοποριακό, σύγχρονο, πράσινο κράτος, που παράγει μόνο καθαρή ενέργεια, προστατεύει σαν κόρη οφθαλμού τον φυσικό του πλούτο και σέβεται όσο κανείς την υγεία των πολιτών του; Ίσως μια τέτοια πρωτιά, να ήταν πραγματικός λόγος να νιώσει κανείς περήφανος για τη χώρα του. Γιατί το να πρωτοπορεί ένα κράτος σήμερα σε θέματα αειφορίας, δεν είναι δείγμα σεβασμού μόνο στους πολίτες του, αλλά σε ολόκληρη την υφήλιο. Σε ένα τέτοιο κράτος τα πιο κάτω θεωρούνται αυτονόητα:

  • Μετάβαση στο μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας η οποία θα βασίζεται στον κύκλο ζωής των υλικών, στο πλαίσιο της οποίας γίνεται επαναχρησιμοποίηση των πόρων σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό και όπου τα υπολειμματικά απόβλητα καθίστανται σχεδόν μηδενικά.
  • Ολοκληρωμένα συστήματα διαλογής και διαχείρισης των απορριμάτων.
  • Πλήρης χαρτογράφηση και προστασία των τόπων κοινοτικής σημασίας (ΤΚΣ), βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους και των ζωνών ειδικής προστασίας (ΖΕΠ).
  • Πλήρης απανθρακοποίηση στην παραγωγή ενέργειας και τις μεταφορές.

Πώς θα το καταφέρουμε;

Η διαχείριση των απορριμάτων και η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων

Ανάπτυξη του συστήματος «πληρώνω όσο πετώ» (“pay as you throw”)

Προώθηση και καθιέρωση της ορθής ανακύκλωσης και διαχείρισης των υλικών μέσα από τα πράσινα σημεία

Αύξηση των στόχων στα ποσοστά ανακύκλωσης μέσα από τα εγγυοδοτικά ή ανταποδοτικά συστήματα (DRS)

Η χερσαία, παράκτια και υπεράκτια προστασία των οικοτόπων

Κατακύρωση και ενσωμάτωση του 7ου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βερκελώνης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των ακτών της Μεσογείου

Αυστηροποίηση του νομομοθετικού πλαισίου αναφορικά με τις κατασκευαστικές αναπτύξεις σε προστατευόμενες περιοχές

Επιβολή της προυπόθεσης για εκπόνηση ανεξάρτητων μελετών περιβαλλοντικής επίπτωσης πριν την παραχώρηση πολεοδομικής άδειας

Τα χαμηλά ποσοστά ΑΠΕ σε ενεργειακό μίγμα και μεταφορές

Σταδιακή κατάργηση των υφιστάμενων σχεδίων για την εκμετάλλευση φυσικού αερίου

Δημιουργία στρατηγικού σχεδιασμού 10ετίας για την άμεση στροφή σε ΑΠΕ προκειμένου η Κύπρος να καταστεί ενεργειακός κόμβος της ΝΑ Μεσογείου

Έμφαση στην έρευνα και καινοτομία για την ανάπτυξη πρακτικών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.